У музеі Янкі Купалы прайшла прэзентацыя кулінарнай кнігі Ларысы Мятлеўскай “Беларускі кулінарны сшытак № 1”. Карэспандэнт Першай кулінарнай школы Oede прыняла ўдзел у мерапрыемстве. Назва кнігі, па словах аўтаркі, адсылае да нататнікаў з рэцэптамі, што гаспадыні вялі яшчэ не так даўно. Жанчыны даведваліся пра рэцэпты ад старэйшых, перапісвалі ў сябровак, выразалі з газет і часопісаў, дзяліліся адна з адной.
Рэцэпты беларускіх страў, што выдадзеныя ў “Беларускім кулінарным сшытку № 1”, сабраныя Ларысай Мятлеўскай падчас здымак праграмы “Беларуская кухня”, што ідзе на канале Беларусь 2 і самастойных этнаграфічных экспедыцый па Беларусі. Некаторыя рэцэпты яна занатавала ад сваёй маці Зінаіды Грыб, якая таксама прысутнічала на прэзентацыі. Дарэчы, Грыб – гэта дзявочае прозвішча аўтаркі кніжкі. Як пажартавала яна сама, кулінарнае, як тут не паверыць у лёс!
Побач з вясковымі рэцэптамі ў кніжцы сустракаюцца страдаўнія, узятыя аўтаркай з кулінарных кніг ХІХ ст. Іх няшмат, мабыць, таму і прэзентацыя была пераважна этнаграфічнай: гурты народнай музыкі і спеваў, вершы беларускіх паэтаў пра сялянскія стравы, сама Ларыса Мятлеўская ў народным адзенні.
Але пра ўсё па парадку. Вяла імпрэзу сама аўтарка кніжкі. Дапамагаў ёй Іван Сіняўскі, з якім яны часта працуюць у пары на розных мерапрыемствах. У канцы Іван прадэкламаваў урывак з паэмы Ніла Гілевіча “Родныя дзеці”, дзе апісваецца вясковае застолле.
Пачыналася прэзентацыя таксама з верша. Юрый Жыгамонт, вядоўца праграмы “Падарожжы дылетанта” на тэлеканале СТВ, цытаваў урывак з гумарыстычнай паэмы “Тараса на Парнасе”, дзе апавядаецца пра застолле алімпійскіх багоў. Меню алімпійцаў, тым не менш, складаюць тыя ж сялянскія стравы:
І стравы смачны з печы Геба
Насіць да столу пачала.
Наперш дала яна капусту,
Тады са скваркамі кулеш,
На малацэ крупеню густу
Дае ўволю, толькі еж.
І з пастаялкай жур сцюдзёны,
А з кашы сала аж цякло,
Ды і гусяціны смажонай
Уволю ўсім багом было.
Як унясла ж на стол каўбасы,
Бліны аўсяны ў рашаце,
Аж сьлінкі пацяклі ў Тараса
І забурчала ў жываце.
Дырэктар музея Янкі Купалы Алена Ляшковіч распавяла пра звычкі харчавання славутага паэта і яго жонкі Уладзіславы Францаўны. Янка Купала аддаваў перавагу пончыкам з вішнямі, казаў: “Хруст вельмі смачны, але нешта ў руках яго цяжка трымаць, ламаецца і рассыпаецца. А з пончыкамі лягчэй справіцца, яны лягчэй трымаюцца ў руках і лягчэй кусаюцца. Але ўсё смачна”. Цёця Уладзя – ласкава завуць жонку паэта, гатавала штодня абед на 20 чалавек. Супрацоўнікі музея з гонарам кажуць, што Купалаў дом лічыўся ў тагачасным Мінску ўзорам гасціннасці.
Музычны бок імпрэзы ўзялі на сябе фальклорныя гурты “Горынь” і “Мярэжа”, музыкі клуба традыцыйнага танца “Сіта”.
“Горынь” падабрала для выступу вясельныя песні, дзе згадваецца піва і каравай. У каравайных песнях пералічваюцца ўсе інгрыдыенты, неабходныя для выпечкі абрадавага хлеба. Але рэцэпт аднавіць не так проста. Як кажа Ларыса Мятлеўская, вясковыя гаспадыні гатуюць на вока, таму вызначыцца з прапорцыямі бывае складана. Калі жанчына ўсё жыццё мерала шчапоткамі і кулакамі, то перавесці ў метрычную сітсэму дэсертных лыжак ды грамаў – яшчэ тая галаваломка. Але аўтарка кнігі змагла адаптаваць фамільныя рэцэпты беларускіх бабуль для гарадскіх гаспадынь.
Ларыса Мятлеўская кажа, што кнігай хацела дапамагчы як маладым, так і вопытным гаспадыням далучыцца да беларускіх традыцый. Аб’ездзіла ўсю краіну, а рэцэпты для выдання абрала самыя цікавыя, прыдатныя для гатавання ў гарадскіх умовах. Печ могуць замяніць мульціварка, духоўка, аэрагрыль.
Калі гаспадыня гатуе, то ўважлівы назіральнік можа пачуць трапныя выслоўі, некаторыя з якіх таксама трапілі ў кнігу: “Ласы, як кот на кілбасы”, “Дурны, як сала без хлеба”, “А за гэты кусок сала каб свіння дзверы выстаўляла”. Ларыса Мятлеўская заўважыла, што не гледзячы на вялікую колькасць страў з сала і мяса, беларускую кухню нельга назваць “тлустай” ці “мясной”. Варта памятаць пра сезоннасць: цяжкія стравы ўжываліся пераважна ў халодную пару года. Увесну ж – халаднікі, улетку – свежая гародніна і садавіна…
Пазнавальную частку дапоўніў расповяд этнографа Валянціны Пісарэнка аб традыцыях васкавання (роспісу воскам з фарбаваннем наверх) яек да Вялікадня.
Ларыса Мятлеўская запрасіла на прэзентацыю тых, ад каго запісвала рэцэпты. Не ўсе змаглі прыехаць, але некалькі гаспадынь дабралася да Мінска. Атмасфера атрымалася хатняй і вельмі смачнай, не гледзячы на адсутнасць дэгустацый.
Фота:Святлана Клепікава і Алена Ляшкевіч
Фабрициуса 8
